Memento defunctorum

Burgemeester Kolenbrander - Burgemeester Van den Berg

Indrukwekkend is het recente verhaal van Johannes Cornelis van den Berg (1876–1941), die van 1903 tot 1941 onafgebroken burgemeester was van Wierden. Na zijn overlijden werd hij begraven op de begraafplaats Nieuw Eykenduinen in Den Haag. Vanwege verlopen grafrechten dreigde zijn graf geruimd te worden. Het was echter de Stichting WO2 Sporen die vanwege het opschrift ’Burgemeester Wierden’ het initiatief nam om hem terug te laten keren naar de gemeente waaraan hij zijn leven had gewijd. Het verzoek tot eventuele herbegraving werd met open vizier ontvangen door burgemeester Doret Tigchelaar van Wierden. Zij onderkende het absolute belang van historische continuïteit en respect voor bestuurlijk erfgoed. Op 2 april jl. vond de herbegrafenis plaats op de oude begraafplaats aan de Appelhofstraat te Wierden. En tijdens een sobere ceremonie op 8 april werd het grafmonument geplaatst, waarmee Van den Berg – samen met zijn echtgenote en dochter – een waardige en blijvende gedenkplek kreeg in de gemeenschap die hij 38 jaar lang met toewijding had gediend. Van den Bergs einde was tragisch. Op 6 juli 1941 kwam hij, samen met zijn vrouw, om het leven bij een nachtelijk bombardement in Den Haag. Hun woning aan de Stalpertstraat 33 – tegenover het latere appartement van oud-minister-president Mark Rutte – werd vol getroffen. Een klok in het huis bleef voorgoed stilstaan op vier minuten voor één: het exacte moment van de fatale bominslag. Een wrang detail in het licht van zijn lot; de Westminster staande klok was een geschenk van de gemeente Wierden, uitgereikt ter gelegenheid van Van den Bergs 25-jarig ambtsjubileum in 1928. Enkele maanden vóór het bombardement, in april 1941, had Van den Berg zijn ambt als burgemeester moeten neerleggen, door toedoen van de bezetter. Zijn laatste officiële daad was het ondertekenen van een bevel, gepubliceerd op 7 april, waarin hij – tegen zijn geweten in – sabotage van telefoonkabels moest veroordelen. Het bevel stond in scherpe tegenstelling tot zijn karakter en overtuigingen. Kort daarop verliet hij Wierden, om nooit meer terug te keren – althans, niet bij leven. Nu, meer dan tachtig jaar later, is zijn terugkeer voltooid. Van den Berg was niet slechts een beheerder van de dagelijkse orde, maar een burgemeester van visie. Onder zijn bestuur werden belangrijke voorzieningen gerealiseerd: de melkfabriek, de landbouwschool en het pompgebouw in Ypelo, ter bestrijding van wateroverlast in het buitengebied – allemaal voorbeelden van een vooruitziende blik. Zijn naam leeft voort in het Burgemeester J.C. van den Bergplein, in het hart van Wierden. En zo eist de geschiedenis soms haar recht op. In de stilte van grafstenen schuilt meer dan alleen een stoffelijk overschot; zij bewaren verhalen – van levens gewijd aan de publieke zaak, aan gemeenschap en bestuur. Zowel Bernardus Kolenbrander als Johannes Cornelis van den Berg verdienen het om herinnerd te worden. Niet slechts als symbolen uit een ver verleden, maar als tastbaar en levend erfgoed. Met het behoud van het graf van burgemeester Kolenbrander én de herbegrafenis van burgemeester Van den Berg is eer bewezen aan hun inzet en betekenis. Zo blijft de herinnering aan twee burgemeesters levend, van wie niet alleen de ambtstermijnen lang waren, maar ook de impact groot. In een tijd waarin herinneringen vaak vluchtig zijn, is dit gebaar van historische rechtvaardigheid des te waardevoller. En m.i. geldt zelfs: feitelijk verdienen beiden een boek!

Martin Paus